HAZIR BETON BİLEŞENLERİ

Betonu oluşturan hammaddeler agrega ( ince ve kaba ), su, çimento, kimyasal ve mineral katkılardır.

Bileşen malzemeler, betonun dayanıklılığını olumsuz etkileyebilecek veya donatı korozyonuna sebep olabilecek miktarda zararlı madde içermemeli ve betonda kullanım amacına uygun olmalıdır.

AGREGA: Beton Teknolojisinde kullanılan kum, çakıl, kırma taş gibi taneli malzemelerin genel adı agregadır. Beton içerisinde hacimsel olarak yaklaşık % 75 civarında bulunan agrega önemli bir bileşendir.

Agregalar tane boyutlarına göre ince ve kaba agrega olarak iki kısma ayrılır.

Betonda kullanılacak agregalar TS 706 prEN 12620 standardına uygun olmalıdır.

Agregaların beton içerisinde rolünün çok büyük olması sebebi ile betonda kullanılacak agregaların yapısı, granülometrisi, sertliği betona direk olarak etkiler.

Agrega tipi, tane büyüklüğü dağılımı ve yassılık - uzunluk, donma / çözülme dayanıklılığı, incelik gibi agrega özellikleri :
• Yapım ( inşaat ) yöntemi,
• Betonun yapıda kullanım amacı,
• Betonun maruz kalacağı çevre şartları,
• Görünür agrega yüzeyi veya yüzey bitirme işlemlerinin gerektirdiği diğer özellikler dikkate alınarak seçilmelidir.
Beton karışımında Agregaların en büyük anma tane büyüklüğü ( Dmax.), donatının beton örtü tabakası ( paspayı ) ve beton eleman kesitinin en küçük boyutu dikkate alınarak belirlenmelidir.

ÇİMENTO: Su ile ıslatıldığında hidrotasyon olayı sonucu sertleşen ve bir daha yumuşamayan hidrolik bir bağlayıcıdır.

Yaklaşık % 70 kalker, % 30 kil ve gerekiyorsa demir cevheri karışımı 1400 - 1500 c de döner fırınlarda pişirilir ve erken priz yapmasını önlemek için % 2 - 6 oranında jips ( alçı taşı) ilave edilerek çimento elde edilir.

Hazır betonda kullanılacak çimentolar yapıların özellikleri dikkate alınarak belirlenmeli ve EN 197 - 1 standardına uygunluğu kanıtlanmalıdır. ( TS EN 206 - 1 / NİSAN 2002 )

KARMA SUYU: Beton üretimde kullanılan karışım suyunun iki önemli işlevi vardır.
1. Toz haldeki çimento ve agregayı plastik, işlenebilir bir kütle haline getirmek.
2. Çimento ile kimyasal reaksiyona girerek plastik kütlenin sertleşmesini sağlamak.
Genel olarak içilebilir özellikteki bütün sular betonda kullanılmaya uygundur.

Ancak Hazır betonda kullanılacak karışım suyunun kalitesinin belirlenmesi uygunluğunun kanıtlanması gereklidir.


BETON KATKI MADDELERİ
Beton karışımını oluşturmakta kullanılan çimento, agrega ve su gibi temel malzemelerin karıştırma işleminden hemen önce veya karıştırma işlemi esnasında beton karışımının içerisine katılan malzemeye Beton Katkı Maddesi denilmektedir. Beton katkı maddeleri, betonun bazı özelliklerini değiştirerek performansını artırabilmekte / veya betonun daha ekonomik olmasını sağlayabilmek için kullanılmaktadır.

Beton katkı maddelerini dört ana grup altında toplanır.

1. KİMYASAL KATKI MADDELERİ:
Beton teknolojisinde, kimyasal katkı maddeleri, su içerisinde erime özelliği gösteren katkı maddeleri olarak tanımlanmaktadır.

Betonun karışım suyu ihtiyacını azaltan katkılar, taze betonun priz almasını geciktiren katkılar ve priz almasını hızlandıran katkılar kimyasal katkı maddeleri olarak tarif edilir.

2. HAVA SÜRÜKLEYİCİ KATKI MADDELERİ
Beton karışımının içerisine katıldıklarında, çimento hamurunun içerisinde birbirleriyle bağlantısı olmayan çok küçük ve karalı hava kabarcıkları oluşturan katkı maddeleri olarak tarif edilirler.

Hava sürükleyici katkı maddelerinin tümü su içerinde erime gösteren türde değildir. Bu sebeple bu tür katkı maddeleri ayrı bir grup olarak sınıflandırılır.

Hava sürükleyici katkı maddeleri, betonun dona karşı dayanıklılığını artırmak amacı için kullanılmaktadır.

3. İNCE TANELİ MİNERAL KATKI MADDELERİ
Beton Teknolojisinde kullanılan mineral katkı maddeleri , uçucu kül, silis dumanı, tras, granüle yüksek fırın cürufu gibi puzolonik özellikli maddelerdir.

İnce taneli mineral katkılar, betonun işlenebilmesini, dayanımını, dayanıklılığını ekonomikliliğini artırmak amacıyla kullanılmaktadır.

4. DEĞİŞİK TİPTEKİ DİĞER KATKI MADDELERİ
Korozyon önleyici katkılar, nem önleyici, su geçirgenliğini azaltan , renklendirici katkılar gibi.

İstenilen kıvamda bir taze beton elde etmek üzere beton karışımının ihtiyacı olan su miktarını azaltan, taze betonun priz almasını hızlandıran veya geciktiren katkı maddeleri gibi kimyasal katkı maddeleri ve hava sürükleyici katkılar, genellikle betonun karma suyu içerisine çimento ağırlığının % olarak katkı cinsine göre ilave edilir.

İnce taneli mineral katkı maddeleri, betondaki çimento ağırlığının yaklaşık % 10 - 50 sine denk gelen miktarlarda karışıma ilave edilir.

Beton katkı maddeleri taze betonun işlenebilme, kıvam, su ihtiyacı ve priz süreleri gibi özelliklerini istenildiği yönde değiştirmek, betonun terlemesini azaltmak için kullanılır.

Taze betonun özellikleri, başta dayanım ve dayanıklılık olmak üzere, sertleşmiş betonun tüm özeliklerini ve ekonomiyi etkilemektedir.

      DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

     Betonun ürün nitelikleri korunarak, müşterinin şantiyesine transmikserle teslim edildikten sonra, pompa veya diğer araç gereçle istenilen noktadaki kalıba yerleştirilmesi işlemine "beton dökümü" denir. Beton dökümünden yüksek verim elde edilmesi için bazı noktalara dikkat edilmesi gerekir.

I DÖKÜMDEN ÖNCE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

Kalıpların sağlam ve sızdırmaz olduğunu; temizliğini, yağlanıp yağlanmadığını, yüzeylerinin uygun olup olmadığını kontrol edin.
Donatıların gereğince döşenip, kontrolünün yapılıp yapılmadığına bakın.

Yeterli miktarda ve uygun boşaltma aracınız olup olmadığını; betonu işlemek için uygun sayı ve nitelikte eleman ve araç-gereç bulunup bulunmadığını kontrol edin (Yeni Deprem Yönetmeliği'ne göre, vibratör kullanımı zorunlu hale gelmiştir).
Taze betonun bakımı için gerekli önlemleri alın. (Su hortumları, örtüler vb. )
Pompa ve transmikserlerin çalışma alanlarının hazırlanıp hazırlanmadığına bakın.
Yer betonu dökülecekse, zemin döküme uygun hale getirilmiş mi, kontrol edin.


II BETONUN DÖKÜMÜ VE YERLEŞTİRİLMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

Betonun yerleştirilmesi pompalı ve pompasız olarak ikiye ayrılmaktadır. Yerleştirme yöntemi betonun kıvamını etkiler. Pompalanacak betonun, mikserden direkt kalıba dökülen betona kıyasla daha akıcı ve kolay işlenebilir olması aranır. İçine beton yerleştirilecek kalıbın ve yerleştirme işçiliğinin sertleşmiş beton kalitesi üzerine hem mukavemet hem de görünüş açısından önemli etkileri vardır:
Kalıbın cinsi (ahşap, çelik, tünel gibi ),
Kalıp yüzeyinin kalitesi,
Kalıp yağı kullanılması,
Yerleştirme esnasında vibratör kullanımı gibi faktörler beton kalitesi ile doğrudan bağlantılıdır.

Şantiyede en çok karşılaşılan sorun, betonun rahat yerleştirilip, mastarlama yapılamamasından dolayı döküm yerine gelen betona fazladan su eklenmesidir. Bu, beton mukavemetini düşürür. Bu sorun, uygun kıvamda beton siparişi, akışkanlaştırıcı kimyasal katkıların kullanılması ve özellikle de şantiyede vibratör kullanımı ile giderilebilir. Beton yerleştirilirken;
Beton mümkün olduğunca yerleştirileceği yere veya yakın bir bölgesine dökülmelidir. Betonu belirli bir bölgeye yığıp, kürekle yerine yerleştirmekten kaçınılmalıdır.
Beton homojen tabakalar halinde yerleştirilmelidir. Yerleştirme esnasında büyük yığınların ve eğimli tabakaların oluşturulmasına engel olunmalıdır.
Beton kalıba 1.5 m.'den daha yüksekten dökülmemelidir.
Betonun yerleştirme ve sıkıştırma hızları uyum içinde olmalıdır.
Gecikme ve duraklamalara meydan verilmemeli, bunun sonucu oluşabilecek soğuk derzlere imkan verilmemelidir. Bu tür uygulamalarda muhtemel hava kabarcıklarına karşı kalıp yağlanmalıdır.

Transmikser ile Dökümler

Transmikserin kapalı alana girmesi gerekiyorsa aracın gireceği yerin yüksekliği tesise bildirilmelidir. Transmikser altı boş bir döşemeye veya bozuk bir zemine çıkarılıyorsa 30 ton civarında toplam yük ve dingil başına 11 ila 13 ton yük olduğu varsayılarak zeminin kayma ve çökme tehlikesi dikkate alınmalıdır.

Pompalı Dökümler

İnşaata yaklaşım mesafesi, yatay ve düşey döküm erişim mesafeleri; inşaat, zemin ve pompa cinsine göre değişkendir. Pompanın kurulacağı zeminin altından geçen boru hattı veya üzeri kapatılmış boşluklar bildirilmelidir. Aynı şekilde yüksek gerilim hatları bildirilmelidir. Kolon betonlarında, pompa uç hortumu kalıp içine mümkün olduğu kadar sokulmalıdır; perde betonlarında, beton kalıp yüzeyine çaptırılmamalıdır. Betonun hızını keserek, ayrışma ve kalıp deformasyonuna engel olunmalıdır. Pompa uç hortumunu tutan elemanların bom altında durmamasına dikkat edilmelidir.

Daha fazla bilgi için www.thbb.org adresine başvurabilirsiniz.

      SİPARİŞ VERİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

    Hazır betonu sipariş vermeden önce, yapınızda ne tür beton kullanılacağını doğru tespit etmeniz gerekir. Çünkü, birçok durumda sipariş edilen beton sınıf dayanımı talebini karşılamasına rağmen, istenen işlevi yerine getirmeyebilir. Örneğin, sülfatlı bir zemine dökülecek temel betonunda dayanıklılık özelliği, basınç dayanımından daha önemlidir. Beton sınıfı, mevcut statik yapı projesinin üzerinde görülebilir. Ancak çevre şartları iyi tetkik edilmelidir. Gerektiğinde, hazır beton tesislerindeki uzmanlar da bu konuda yardımcı olabilirler. Hazır beton kullanıcılarının, TS 11222 Beton - Hazır Beton Standardı'nı iyi inceleyerek, tüketici olarak hangi haklara ve yükümlülüklere sahip olduklarını bilmeleri gerekir.

 Hazır Beton Siparişinde Aşağıdaki Noktalara Dikkat Edilmesi Gerekir:

• Sipariş edeceğiniz betonunun miktarını, basınç dayanım sınıfını, kıvam sınıfını, agrega en büyük tane büyüklüğünü, miktarını, ne tür bir yapı elemanı için istendiğini, çevre şartlarını ve varsa diğer özelliklerini ayrıntılarıyla tesbit edip, siparişinizi ona göre verin.

• Beton döküm programınızı iki üç gün önceden firmaya bildirin:

  • Teslim günü - saati

  • Boşaltma şekli (Beton pompası, vinç kovaları vb)

  • Boşaltma hızı

  • Sipariş bilgileri: İsim - Firma - Vergi Dairesi

  • Şantiyenin adresi - telefon

• Şantiyede beton döküm ve yerleştirme süresini iyi ayarlayın, aksaklıklar çıkabilir

• Zemin veya atmosferde, betonarme elemanlar üzerinde olumsuz etkilerde bulunabilecek çevresel koşullar (sülfat, deniz suyu, asitler, donma-çözülme vb) hakimse, beton üreticinizi bilgilendirin.

• Sipariş verdiğiniz betona ilişkin olarak deney sonuçlarını isteyin.

      BETON YOLUN ÜSTÜNLÜKLERİ

Uzun süreli hizmet ömrü sağlaması: Dayanıklılığı ve beklenmedik çevresel etkilere ve yüklere karşı koyabilmesi ile şehiriçi yollarda çok uzun süreli bir hizmet ömrü sunmaktadır.

Yol yapımından kaynaklanan trafik sıkışmasına imkan vermemesi: Neredeyse hiç olmayan tamir-bakım ihtiyacı ile trafiği daha az engellemekte ve yol bakımı nedeniyle trafik sıkışmasına imkan vermemektedir.

Daha ekonomik olması: Beton yolların ilk yapım maliyetleri asfalt yollarla aynı olduğu düşünülse bile (kaldı ki ülkemizde yapılmış araştırmalarda beton yolların ilk yapım maliyetlerinin de düşük olabileceği ortaya çıkmıştır), yolun hizmet ömrü boyunca tüm maliyetleri düşünüldüğünde beton yollar, asfalt yollara göre % 60’a varan daha az maliyetlere sahiptir.

Daha az enerji sarfiyatı yapılması: Açık rengi ve gece görünürlüğüyle ışıklandırma için daha az enerji sarfiyatına ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca yaz aylarında asfalttan kaynaklanan şehiriçlerinde fazladan ısınma yaşanmayacaktır ve önemli bir soğutma enerjisi tasarruf edilecektir.

Estetik olması: Açık rengi ve istenirse çok ucuza renklendirilebilmesi ile çok estetik olmaktadır.

Sürüş konforu sağlaması: Deforme olmayıp sürekli düzgün yüzeyini koruyabilmesi nedeniyle sürüş konforu sağlamaktadır.

Sürüş güvenliği sağlaması: Tekerlek izi oluşmuş veya deforme olmuş yerlere su birikmesi nedeniyle su kızağına maruz kalma gibi tehlikelere sahip olmaması ve aynı zamanda açık rengi olması nedeniyle sürüş güvenliği sağlamaktadır.

Çevreyle dost olması: Asfalt yollarda, yapım esnasında bitümün ısıtılmasıyla kanserojen bir emisyon ortaya çıkması ve ısıtma işleminin enerji sarfiyatına neden olması gibi etkiler bulunmaktadır. Bunların yanısıra, mevcut asfalt yolda, yaşlanma adı verilen etki ile bazı zararlı kimyasal maddeler havaya karışmaktadır. Beton, bu tip tehlikelere sahip olmaması ve üretimi sırasında karıştırılmadan başka bir enerji sarfiyatına neden olmaması nedeniyle çevresel bir tehlikeye sahip değildir. Bu avantaj özellikle çevreye daha duyarlı ülkelerde çok dikkate alınmaktadır ve birçok şehiriçinde bitüm kullanılması yasaklanıp beton yol yapımına hız verilmiştir.

Bozulmuş asfalt yollar için en önemli çözüm yolu oluşturması: Yapılan önemli araştırmalarla bozulmuş asfaltın üstüne “çok ince beton kaplama (ultrathin whitetopping)” uygulanmasının en iyi çözüm olduğu ortaya çıkmıştır. Özellikle kavşaklar, otobüs şeritleri gibi yerlerde kesinlikle uygulanması çok uygun olacaktır.

Mevsimsel şartlara en uygun tepkileri göstermesi: Hem yazın sıcakta erime gibi bir tehlikeye sahip değildir, hem de kışın buz çözücü tuzlardan dolayı yıpranması azdır.

Her mevsimde yapılabilme kolaylığı: Asfalt yolların yapım veya onarım koşulları ve mevsimleri kısıtlıdır. Beton yollarda ise neredeyse yılın her vakti yol yapımı olabilmektedir.